Prosument „lokatorski”, prosument zbiorowy i prosument wirtualny – definicje i przykłady

W jaki sposób mieszkańcy bloków mogą obniżać swoje rachunki dzięki fotowoltaice? O tym w dzisiejszym artykule! Zbadamy teorię i praktykę prosumenta budynku wielolokalowego, prosumenta zbiorowego i prosumenta wirtualnego!

Jak fotowoltaika obniża rachunki u zwykłych prosumentów?

Dla odniesienia omówmy jak mikroinstalacje fotowoltaiczne obniżają rachunki za prąd u zwykłych prosumentów.

Kim jest prosument? Osobą fizyczną lub podmiotem prawnym, np. firmą lub spółdzielnią z instalacją fotowoltaiczną.

Jak obniża rachunki za prąd – dzieje się to w czterech krokach:

1. Gdy świeci słońce, fotowoltaika zasila urządzenia w domu / firmie. Ponieważ zarówno wytwarzanie, jak i zużywanie energii dzieje się za licznikiem, za tę energię nie są naliczane żadne opłaty. Spożytkowanie energii w ten sposób nazywamy autokonsumpcją.
2. Nadmiarowa energia jest eksportowana do sieci elektroenergetycznej i sprzedawana sprzedawcy energii po cenach giełdowych. Jej ilość jest mierzona przez licznik dwukierunkowy.
3. Sprzedawca energii odlicza wartość sprzedanej energii od należności w depozycie prosumenta, wystawiając kolejne rachunki za prąd. Jeśli prosument “zarobi” więcej, niż zużycie, pieniądze przechodzą na kolejny miesiąc. Dzięki temu fotowoltaika latem zarabia na rachunki zimą. UWAGA, odliczeniu podlega wyłącznie koszt energii czynnej – nie opłaty dystrybucyjne! Więcej o tym w tabeli poniżej.
4. Na koniec roku dokonywane jest rozliczenie. Jeśli pod koniec roku zostają jakieś nadpłaty, prosument otrzymuje je na konto, ale nie w całości, tylko w wysokości 20%. Tak, zwykły prosument nie dostaje całości swoich nadpłat po rozliczeniu rocznym. To ważny szczegół, który w zamierzeniu ma zapobiegać przewymiarowywaniu instalacji fotowoltaicznych.

Poniższa tabela zawiera informacje o tym, jak fotowoltaika obniża poszczególne części rachunku za prąd:

Z czego składa się rachunek za prąd i jak obniża go fotowoltaika prosumencka w ramach net-billingu?
Składniki rachunku za prąd:	Wpływ fotowoltaiki:
Koszt energii czynnej(ok. 50% rachunku)	Fotowoltaika obniża tę część rachunku przez autokonsumpcję oraz dzięki depozytowi prosumenta
Składnik zmienny stawki sieciowej, Opłata jakościowa, Opłata OZE, Opłata kogeneracyjna, Akcyza (razem ok. 25% rachunku)	Fotowoltaika obniża te części rachunku poprzez autokonsumpcję. Pompa ciepła c.w.u. oraz magazyn energii wyraźnie zwiększają autokonsumpcję
Opłata handlowa, Opłata przejściowa, Opłata abonamentowa, Opłata mocowa (razem ok. 25% rachunku)	Fotowoltaika niemal nie ma wpływu na te opłaty

Wielkość instalacji wynosi maksymalnie 50 kWp.

Zwykły prosument nie miał jednak zbyt wiele do zaoferowania dla osób mieszkających w budynkach zamieszkania zbiorowego. Omówione poniżej odmiany prosumentów powstały po to, by zaadresować ten problem.

Prosument zbiorowy

Kim jest? Prosument zbiorowy zwykle nie występuje sam, tylko razem z całą grupą innych prosumentów zbiorowych, udziałowców jednego przedsięwzięcia. W tym modelu kilka podmiotów (mieszkańców, zarządca budynku, firmy) wspólnie korzystających z budynku stawia jedną instalację podpiętą do instalacji wewnętrznej budynku. Przepisy nie precyzują dokładnie, w którym miejscu ma być podpięta instalacja, musi mieć jednak swój własny osobny licznik.

Wielkość instalacji – poszczególni udziałowcy prosumenta zbiorowego są właścicielami części instalacji, przykładowo 10% z 20 kWp instalacji, czyli 2 kWp. Maksymalna wielkość całej instalacji to 500 kWp. Maksymalna wielkość instalacji dla jednego udziałowca to 50 kWp. Instalacja nie musi być postawiona na dachu budynku, ale musi znajdować się w jego pobliżu tak, by była podłączona do głównego przyłącza prądowego budynku.

Rozliczenia – Cała instalacja i wszyscy udziałowcy muszą mieć specjalne liczniki z możliwością godzinowego zliczania przepływu energii dla każdej rodziny. Następnie sprzedawca prądu wirtualnie przydziela każdemu prosumentowi energię wyprodukowaną przez „jego” panele i to tak, że nie ponosi za tę energię opłat dystrybucyjnych. Dalej zasady są takie same jak u standardowego prosumenta – obniżanie rachunków z rozliczeniem rocznym, gdzie na koniec roku po dokonaniu rozliczenia prosument traci 80% ewentualnych nadwyżek.

Przykład: Spółdzielnia, 5 mieszkańców oraz sklep umieszczony w obrębie budynku wspólnie zakupili instalację fotowoltaiczną o mocy 25 kWp. Jeden z mieszkańców posiada 10% instalacji, to jest dysponuje 2,5 kWp mocy. W ciągu godziny jego apartament pobrał 0,5 kWh. W tym samym czasie instalacja wyprodukowała 20 kWh energii, z czego 10% – 2 kWh – zostaje przypisane do jego konta. Z tego 0,5 kWh jest rozliczane tak, jakby nigdy ich nie pobrał, a 1,5 kWh jest sprzedawane. Wartość sprzedanej energii trafia na konto prosumenta w ramach standardowego net-billingu.

• Zalety: Efekt skali (niska cena kWp/zł)
• Wady: W praktyce nie działa, zapewne że względu na złożony system rozliczeń Trudność w organizacji przedsięwzięcia

Prosument lokatorski, a właściwie „prosument budynku wielolokalowego”

Pół roku temu rząd zapowiedział program, który miał naprawić brak popularności prosumenta zbiorowego. Nazwa robocza była dość zgrabna – prosument lokatorski. Niestety ustawa finalnie nie wprowadza nowej nomenklatury, zamiast tego mówiąc o, i tu cytat, ‘prosumencie energii odnawialnej wytwarzającym energię elektryczną w mikroinstalacji przyłączonej za układem pomiarowo-rozliczeniowym części wspólnej budynku wielolokalowego o przeważającej funkcji mieszkalnej o mocy nie większej niż moc przyłączeniowa tego całego budynku, w tym jego części wspólnej i części składającej się z indywidualnych lokali, i umiejscowionej na tym budynku’ (Art 4c. ust 11 ustawy o OZE z 2015 r.). 

Dla uproszczenia będziemy więc używać przyjętej nazwy prosumenta lokatorskiego lub prosumenta wielolokalowego.

Z samego tego cytatu wynika kilka faktów:

“prosumencie [instalacji] przyłączonej za układem pomiarowo-rozliczeniowym części wspólnych budynku wielolokalowego” – oznacza to, że takim prosumentem jest podmiot zarządzający częściami wspólnymi budynku wielolokalowego, czyli jego zarządca, najczęściej spółdzielnia lub wspólnota. Instalacja podłączona jest powyżej licznika części wspólnych, gdzie termin ‘części wspólne’ odnosi się do oświetlenia klatki schodowej lub zasilania wind.

“mikroinstalacji (…) o mocy nie większej niż moc przyłączeniowa tego całego budynku” – moc instalacji nie może przekraczać 50 kWp i nie może być większa niż moc przyłączeniowa całego budynku – wliczając wszystkich użytkowników budynku.

Fakt, że prosumentem nie jest zbiór indywidualności, a jeden podmiot zarządzający – na przykład spółdzielnia – niewątpliwie ułatwi zorganizowanie inwestycji.

Rozliczenia – Podczas gdy standardowy prosument otrzymuje jedynie 20% nadwyżek w rozliczeniu rocznym, prosument “wielolokalowy” otrzymuje 100% nadwyżek i to każdego miesiąca, przekazywane „na wskazany rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej” (Art 4c. ust 11 ustawy o OZE z 2015 r.). Dzięki temu taki podmiot może nie tylko oszczędzać, ale też zarabiać. Jedyny warunek – zyski te należy przeznaczyć na rozliczenie „zobowiązań z tytułu zakupu energii elektrycznej lub na obniżenie opłat związanych z lokalami mieszkalnymi w budynku”. W ten sposób fotowoltaika ma przysłużyć się dobru publicznemu, obniżając opłaty administracyjne i remontowe.

Przykład: Instalacja na dachu spółdzielni mieszkaniowej wyprodukowała w sierpniu 4000 kWh energii elektrycznej, z czego 200 kWh zostało zużyte na miejscu na zasilenie wind i oświetlenia. 3800 kWh zostało sprzedane po średniej cenie 0,68 zł/kWh, dając w sumie  2584 zł zysku. Pieniądze zostały przelane na konto spółdzielni. Będą przeznaczone na obniżenie opłat remontowych dla wszystkich mieszkańców.

• Zalety: Efekt skali (niska cena kWp/zł instalacji), korzystny model rozliczeń
• Wady: Mieszkańcy wciąż płacą normalne rachunki za prąd, mimo że korzystają z zielonej energii z fotowoltaiki na ich dachu. Powinni jednak ponosić wyraźnie niższe opłaty administracyjne. Wygląda na to, że instalacja fotowoltaiczna musi znajdować się na budynku i nie może być w jego pobliżu.

Prosument lokatorski ma zrobić to, czego nie dokonał prosument zbiorowy – zapełnić dachy polskich spółdzielni mieszkaniowych fotowoltaiką, turbinami wiatrowymi i magazynami energii. Dzięki dużej skali wszystkie te urządzenia będą tańsze w zakupie.

Prosument wirtualny

Prosument wirtualny to w uproszczeniu opcja dla tych, którzy chcieliby mieć instalację fotowoltaiczną, ale którzy z różnych powodów nie mogą jej przyłączyć do swojego Punktu Poboru Energii. Zapisy w ustawie dotyczące prosumenta wirtualnego wchodzą w życie 2 lipca 2024 roku.

Jak to działa? Prosument wirtualny wykupuje część fizycznej instalacji fotowoltaicznej przyłączonej do innego licznika, innego PPE. Maksymalna ilość wykupionej mocy to 50 kWp. Sprzedawana z instalacji energia obniża rachunki za prąd wirtualnego prosumenta.

Rozliczanie – rachunki za prąd są standardowo rozliczanie w skali roku (dzięki czemu fotowoltaika latem zarabia na rachunki zimowe), przy czym nie można wypłacić więcej niż 20% nadwyżek. W oczywisty sposób prosument wirtualny ponosi całość kosztów dystrybucyjnych prądu, które w przypadku zwykłego prosumenta są częściowo niwelowane dzięki autokonsumpcji.

• Zalety: Opcja dla tych, którzy nie mogą fizycznie zamontować instalacji fotowoltaicznej
• Wady: Koszty przesyłowe

Wróć do listy aktualności